در این پژوهش در پی آنیم که دریابیم درمان نگهدارنده متادون چه تغییراتی در رفتار معتادان و همسران آن­ها در رابطه با متغیرهای فوق ایجاد خواهد کرد. چرا که امروزه درمان نگهدارنده با آگونیست­های مواد افیونی درمان اصلی وابستگی در بسیاری از کشورهای جهان است (مناجاتی، 1382).

متادون به مجموعه مواد افیونی تعلق دارد و اکثراً برای معالجه وابستگی به سایر مواد افیونی مثل هروئین، کدئین و مرفین به کار می­رود. متادون یک ماده افیونی مصنوعی است؛ یعنی از مواد شیمیایی و در آزمایشگاه تولید می­شود (تقوی، 1383). متادون­درمانی، روشی است که در درازمدت جواب می­دهد. طول درمان نوسان داشته و بین 1 تا 20 سال یا بیشتر متغیر است. این درمان ممتد با دوز مناسب، از لحاظ طبی ایمن بوده و مؤثرترین درمان فعلی جهت وابستگی به مواد افیونی محسوب می­شود (تقوی، 1383).

ارزیابی درمان نگهدارنده متادون (MMT)

بسیاری از معتادان، به خصوص مصرف­کنندگان هروئین قادر نیستند علی­رغم درمان­های مختلف به وضعیت پرهیز مداوم دست یابند و در صورت نبود درمانی محافظت­کننده، به حیاتی ادامه خواهند داد که تا آخر عمر، تنها حول محور تهیه و مصرف مواد دور می­زند. تاکنون MMT موفق­ترین رویکرد در درمان اعتیاد شناخته شده است و موجب کاهش مصرف مواد مخدر، کاهش رفتارهای جنایی و میزان بازداشت قانونی، کاهش مرگ و میر و افزایش کارکرد شغلی، کاهش ابتلا به ایدز و هپاتیت و سایر بیماری­های عفونی مثل سلِ مقاوم به چند دارو می­شود (50 درصد از معتادان تزریقی نیویورک HIV مثبت و ناقل ویروس ایدز هستند ولی در میان کسانی که از سال 1978، یعنی درست سه سال قبل از پیدایش ایدز، تحت درمان­های MMT بوده­اند، این درصد تقریباً صفر بوده است). افراد تحت درمان MMT حتی اگر ناقل ویروس ایدز نیز باشند، احتمال ابتلای دیگران از طریق آنان بسیار پایین است (عزیزی، 1381).

به این ترتیب، پژوهشگر در این تحقیق به دنبال تحقق این هدف مهم است که تعیین کند سهم هریک از عوامل رضایت جنسی و باورهای ارتباطی در پیش­بینی میزان سازگاری زناشویی در افراد معتاد تحت درمان با متادون چقدر است.

1-1-      بیان مسئله

اعتیاد عادت یا رفتاری است که اغلب ترک­ کردنش مشکل می­باشد. اعتیاد و وابستگی می­تواند به الکل یا موادمخدر و یا قمار باشد. بسیاری از ما برای مقابله با مشکلات زندگی به اعتیاد پناه می­بریم. استفاده از الکل، موادمخدر و یا قمار برای مدتی درد یا ترس ما را تسکین می­دهد. ولی درنهایت خودش به مشکل تبدیل می­شود. مشکلی که اغلب روابط و خانواده­ها را از هم می­پاشد (رستگار، 2002؛ ممتازی، 2002؛ به نقل از باقیانی­مقدم، فاضل­پور و رهایی، 1387).

اعتیاد دارای سه مرحله است: مرحله اول آن شروع اعتیاد است. مرحله دوم، مرحله استقرار می­باشد که برای رسیدن به این وضعیت حداقل یک ماه وقت لازم است. مرحله سوم آن اضمحلال و انهدام جسمانی و روانی است که موجبات انحطاط قوای مغزی و فکری می­گردد (نجاری، پژومند و نازپرور، 1381). معتاد انسان ضعیفی است که از واقعیات می­ترسد و جرأت تحمل و رویارویی با آن­ها را ندارد. از ماده اعتیادآور انتظار دارد که به او کمک کند تا از واقعیات بی­خبر بماند و برای او دنیایی خیالی بسازد تا او با تخیلات خود زندگی کند و واقعیات به طور غیر طبیعی ادراک گردند (همان منبع). در اثر ادامه این روند، مواد اعتیادآور صرف نظر از نوع آن اثر خود را از دست می­دهند و در فرد تحمل ایجاد می­کنند. بتدریج مصرف این ماده برای داشتن همان حالت­های اولیه به شکل اجباری درآمده و باعث وابسته شدن جسم و روان فرد می­گردد.

مواد مخدري كه توسط انسان­ها مورداستفاده قرار مي­گيرند اثرات متعددي بر روي كاركرد جنسي دارند: دراين ميان مي­توان ازكاهش يا افزايش ميل جنسي، ناتواني جنسي و انزال زودرس يا ديررس به عنوان شايع­ترين آن­ها نام برد. عده­اي از بيماران نيز در ابتدا جهت بهره­گيري از برخي عوارض جانبي موادمخدر از جمله تأخير در انزال و افزايش ميل به استفاده از آن­ها روي مي­آورند. در مراحل پيشرفته­تر سوءمصرف موادمخدر معمولاً اثر نهايي درجهت كاهش ميل ناتواني جنسي است كه پس از ترك اعتياد به روش­هاي گوناگون ميل جنسي و قدرت جنسي و انزال زودرس به آساني به وضعيت طبيعي قبلي برنمي­گردد و در برخي مواقع تا ماه­ها و سال­ها طول مي­كشد كه ميل جنسي و مشكلات جنسي فرد بصورت نرمال درآيد.

با در نظر گرفتن همه این مسائل، زن و مرد درصورتی می­توانند به رضایت جنسی دست یابند که تنها در فکر ارضای تمایلات خویش نباشند بلکه سعی در هر چه بهتر بودن رابطه برای شریک جنسی خود داشته باشند. بنابراین این یک فرایند دو طرفه است که طی آن رابطه جنسی به صورت یک رابطه عاطفی آرامش­بخش درمی­آید نه یک تماس جسمانی صرف.

1-2-      اهمیت و ضرورت پژوهش

مصرف مواد مخدر از خطرناک­ترین پدیده­های جوامع انسانی در عصر حاضر به شمار می­رود. امروزه وسعت اعتیاد در جهان چنان گسترش یافته است که به شکل یک بیماری مزمن و اجتماعی درآمده و باعث به خطر افتادن امنیت اجتماعی شده است. در سراسر جهان تعداد مصرف­کنندگان مواد مخدر به 190 میلیون نفر می­رسد و آمار رسمی، تعداد معتادان کشور را 2/1 تا 2 میلیون نفر ذکر می­کند که میانگین سنی این افراد 18 سال می­باشد و این درحالی است که 11 میلیون نفر از جمعیت کشور با مشکل اعتیاد خود یا اطرافیان مواجه هستند (شفیعی و رهگذر و رهگذر، 2004؛ ضیاءالدین و زارع­زاده و حشمتی، 2006).

در ایران و در طی چند دهه گذشته، اعتیاد رشد سالانه 8 درصدی داشته است (مرکز مطالعات ملی اعتیاد، 2001؛ به نقل از نریمانی، حبیبی و رجبی، 1390). از آنجاییکه یکی از عمده­ترین و مطرح­ترین مشکلات نسل جوان اعتیاد و مسائل جانبی آن است این موضوع امروزه در کشور ما اهمیت زیادی پیدا می­کند. چرا که بدنبال اعتیاد جنبه­های مختلف شخصیت و نیروی لازم برای داشتن زندگی سالم تحلیل می­رود و منجر به خروج جوانان از صحنه­های فعال زندگی فردی و اجتماعی می­شود.

یافته­های بالینی نشان می­دهد که حدود 70 درصد معتادان متأهل­اند (زینالی و همکاران،1386)؛ بنابراین مسائل جنسی و زناشویی می­تواند یکی از مهمترین ابعاد تحت آسیب در زندگی فرد معتاد باشد که منجر به تضعیف انسجام و پیوستگی خانوادگی و درگیری فراوان اعضای خانواده می­شود و در سطح اجتماعی نیز می­توان مشکلاتی مانند طلاق، تجاوزات جنسی، روابط ناپایدار خارج از خانه و فرار و دیگر آسیب­های متعدد روانی و اجتماعی فرزندان را نام برد. پیش­ از این پژوهش­های زیادی انواع بزهکاری­های اجتماعی از جمله خود اعتیاد را به عنوان یک بیماری معرفی کرده­اند که آمادگی و استعداد آن­ها ابتدا در درون نظام خانواده و سپس در اجتماع ریخته می­شود. بنابراین اهمیت این مسئله را از این نظر نیز می­توان مورد توجه قرار داد که اعتیاد صرف­نظر از تمام مسائل و مشکلات دیگر فردی و اجتماعی با مختل ساختن ساختار نظام خانواده زمینه این نوع بزهکاری­ها و همچنین بسیاری از مسائل و اختلالات روانی و تربیتی را در فرزندان فراهم می­سازد.

برای مبارزه با اعتیاد، علاوه بر دانش و تجربه و استفاده از دارو، انگیزه برای ادامه یک زندگی سالم لازم است که بخش عمده این انگیزه مربوط به خانواده و همسر می­شود. بنابراین داشتن یک رابطه عاشقانه سالم می­تواند کمک فراوانی به ترک اعتیاد فرد داشته باشد چرا که فقدان آن باعث ایجاد یک چرخه معیوب و ادامه روند اعتیاد می­شود. بنابراین شناخت مسائل ایجاد شده توسط اعتیاد که کیفیت زندگی زناشویی را تحت تأثیر قرار می­دهد و تلاش در جهت برطرف ساختن آن­ها به عنوان یکی از ابعاد بیماری اعتیاد در این راستا اهمیت فراوانی دارد. افزایش دانش همسر فرد معتاد و آگاهی از اهمیت روابط جنسی و کیفیت زناشویی و  کشف علت مختل شدن این رابطه کمک شایان توجهی به بازپروری ابعاد مختلف زندگی فرد معتاد و بهبود کیفیت زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی وی خواهد کرد.

1-3-      اهداف پژوهش